هنر و آیین در مراسم نخل برداری (حوزه فرهنگی یزد)

آیین نخل برداری یکی از مهمترین آیین های عزاداری در حوزه فرهنگی یزد محسوب می شود که بررسی آن به فهم بهتر فرهنگ و هنر این منطقه می انجامد. این آیین در این حوزه به مثابه یک نظام فراگیر عمل کرده ، به گونه ای که به بخشی از فرهنگ مشترک این حوزه تبدیل شده است . پژوهش حاضر به بررسی آیین نخل برداری در چهار منطقه (اردکان،تفت،میبد و یزد) پرداخته و در جهت شناسایی کارکرد های هنر و آیین نخل برداری در حوزه فرهنگی یزد به مطالعه زمینه های شکل گیری آن پرداخته است. در همین راستا به منظور دست یابی به اهداف اصلی پژوهش، اهداف فرعی ذیل دنبال گردیده است: معرفی و بررسی تزئینات به کار رفته در آیین نخل برداری چهار حوزه فرهنگی ذکر شده ، توصیف فرایند نخل بندی و نخل آرایی در این چهار خرده حوزه ، بررسی ارزش ها و عقاید و رفتارهای ویژه مردم این مناطق؛ تحلیل جایگاه فرهنگی نخل در بین مردم ،همچنین اهداف اصلی این پژوهش بررسی زیبایی شناسی پیکره چوبی نخل، بررسی معنای فرهنگی تزئینات نخل ، بررسی تأثیر حسی تزئینات بکاررفته در آرایش نخل بر مخاطبان آن ، درک نقش زنان در تزیین نخل و نخل برداری و مقایسه تطبیقی تزئینات نخل در چهار خورده حوزه فرهنگی مورد پژوهش را شامل می شود . پژوهش حاضر پژوهشی است بنیادی که با مشاهده مشارکتی و تحلیل کیفی از منظر جامعه شناسانه را برگزیده است و نیز شیوه تفسیری و توصیف فربه کیلفورد گیرتز در فرایند جمع آوری و تحلیل داده ها مورد توجه قرار گرفته است. فنون گردآوری داده ها در این پژوهش شامل مشاهده مستقیم و مشارکتی، مصاحبه عمیق، عکس برداری و فیلم برداری و استفاده از اسناد مکتوب می باشد و با توجه به سوابق پژوهش نخل برداری در حوزه فرهنگی یزد با دیگر مناطق تفاوت هایی دارد.عمده ترین تفاوت ها را می توان در سازه، اندازه سازه، تزئین و شیوه اجرا بیان کرد که در حوزه پژوهش (چهار خرده حوزه فرهنگی اردکان، تفت، میبد و یزد) نیز تفاوت های مذکور مشاهده می گردد. در تزیین، عناصر بومی و هنر مردمی تأثیرگذار است. عناصر تزئینی، نشأت گرفته از باورهای سنتی و عقاید مردمی است و با نذر و حک کردن نام وقف کنندگان ریشه های هنر مردمی را آشکار می کند. تزئینات با توجه به محیط پیرامونی، رفتارهای سنتی، محله ای و شهری از ساده به ترکیبی و تعدد تزئینات تغییر می یابد. آیین نخل آرایی، با مشارکت مردمی صورت می گیرد. در این مشارکت زنان مناطق کوچک و محلات با توجه به ذهنیت تاریخی حضورشان در جامعه و منع های سنتی فرصت حضور و ارائه نقش کلیدی تر را پیدا می کنند. این مشارکت متناسب با روحیه و توانمندیهای زنانه آن ها می باشد.